Jeszcze w XIX wieku mycie było czynnością okazjonalną, a ablucje zastępowały perfumy. To tylko drobny przykład. Historia brudu i czystości ma już ogromną literaturę, głównie w językach innych niż polski. Stąd tak cenna jest książka Katherine Ashenburg „Historia brudu”.

Autorka zebrała najciekawsze, najbardziej charakterystyczne obyczaje dotyczące higieny od czasów starożytnych po dzisiejsze. To świetny przewodnik porównawczy natężenia brudu i smrodu od Europy po Stany Zjednoczone. Przez wiele lat chorób i epidemii nie kojarzono z brudem. Postęp w medycynie tak naprawdę rozpoczął się dopiero wtedy, gdy odkryto tę zależność.

Jak pisze Ashenburg, „to, czy coś uznajemy za czyste, mniej zależy od naszego wzroku czy powonienia, a daleko bardziej od sposobu myślenia”.

Europejscy podróżnicy opisywali nie tylko krajobrazy i zwyczaje Innych, ale takkże prowadzili swoisty ranking najbardziej zapuszczonych krajów Europy. Prym wiodły Francja i Hiszpania. Arystokracja francuska bieliznę zmieniała raz na kilka miesięcy, a wszy gnieżdżące się we wspaniałych perukach zabijała młoteczkiem na srebrnym kowadełku.

Ale to tylko jeden z przykładów niezwykłych (a może oburzających?) zachowań naszych przodków. Nie przypuszczałem, że książkę o brudzie będę czytał jak pasjonujący kryminał społeczno-obyczajowy naszpikowany mnóstwem humorystycznych, z dzisiejszej perspektywy, zdarzeń i obyczajów.

Katherine Ashenburg
„Historia brudu”
Wydawnictwo Bellona